Πέμπτη 22 Δεκεμβρίου 2011

Σεξουαλική επιθυμία και σχέσεις ομόφυλης οικειότητα στην Ασία Chapter 1


Σεξουαλική επιθυμία και σχέσεις ομόφυλης οικειότητα στην Ασία
Chapter 1



Στα ημερολόγια και στα απομνημονεύματα των παλαιότερων Ευρωπαίων ταξιδιωτών στην Ασία βρίσκουμε συχνά σύντομες αναφορές στον ηθικό αποτροπιασμό που τους προκαλούσαν οι ομοφυλοφιλικές σεξουαλικές πρακτικές που συναντούσαν εκεί – για παράδειγμα στην Κίνα. Η θέαση ενός πολυπολιτισμικού όπου η ομοφυλοφιλία δεν καταπιεζόταν προκαλούνε αισθήματα κατάπληξης και απέχθειας. Πράγματι, εκτός της ιουδαίοχριστιανικής κοσμόαντίληψης, το νόημα της ομοφυλοφιλίας είναι θεμελιακά διαφορετικό. Ο όρος <<ομοφυλοφιλία>>, ο οποίος εν πολλοίς αποτελεί μια φαντασιακή επινόηση του δυτικού πνεύματος του 19ου αιώνα, δεν έχει ούτε το ίδιο νόημα ούτε την ίδια πολιτισμική βαρύτητα στις ασιατικές κοινωνίες, οι οποίες (προτού δεχτούν την καθοριστική επιρροή της Δύσης) αντιμετώπιζαν την αγάπη μεταξύ ομοφύλων με πολύ λιγότερη περιφρόνηση.

Η λέξη <<Ασία>> σηματοδοτεί μια τεράστια γεωγραφική περιοχή, στην οποία συνυπάρχουν ποικίλες κουλτούρες και πολιτισμικές παραδόσεις. Στο κεφάλαιο αυτό θα περιοριστούμε στην εξέταση των τριών σημαντικότερων πολιτισμικών παραδόσεων της Ασίας:
α) της κινέζικης
β) της ιαπωνικής
γ) ινδικής

Η διερεύνηση πολιτικών πραγματειών, στρατιωτικών ιστοριών, φιλοσοφικών δοκιμίων, καλλιτεχνικών απεικονίσεων και ποιητικών έργων μας αποκαλύπτει διάφορους τρόπους με τους οποίους οι ιδέες της αγάπης, του έρωτα, της φιλίας, της αρετής και του ιπποτισμού εμπλέκονταν με την έκφραση της ομοφυλοφιλίας στους πολιτισμούς αυτούς, πάντοτε υπό το πρίσμα με το οποίο οι επικρατέστερες θρησκευτικές παραδόσεις της Ασίας αντιλαμβάνονταν τις έννοιες της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας.





ΚΙΝΑ


Λογοτεχνικές μεταφορές και αυτοκρατορική εύνοια

Οι πηγές που αναφέρονται στην περίοδο της δυναστείας Τσου (1122-256 π.Χ) δείχνουν ότι από τον 8ο και τον 7ο αιώνα π.Χ. Και μετά οι σχέσεις οικειότητας μεταξύ αντρών ήταν αλληλένδετες με την ζωή της αυτοκρατορικής αυλής. Οι πρώιμες λογοτεχνικές περιγραφές ομοφυλοφιλικής οικειότητας εντάσσονται σε ένα εκλεπτυσμένο περιβάλλον: απηχούν την εξευγενισμένη κουλτούρα της υψηλής κοινωνίας της εποχής, αλλά και τις αρετές εκείνες που προσέδιδαν νομιμοποίηση στα αισθήματα αγάπης μεταξύ δύο αντρών, εντάσσοντάς τα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αυστηρά ιεραρχημένων σχέσεων που βασίζοντας στον σεβασμό.
Στην πρώιμη λογοτεχνία της Κίνας βρίσκουμε διάφορες μεταφορές που παραπέμπουν στην ύπαρξη σχέσεων οικειότητας μεταξύ αντρών, οι οποίες βασίζονταν σε παγιωμένους πολιτισμικούς κώδικες και συνέδεαν στενά τα μέλη της κοινωνικής ελίτ μεταξύ τους. Καθώς οι σχέσεις δασκάλου – μαθητή, πατέρα – γιου και μεγαλύτερου – μικρότερου αδελφού ήτανε θεμελιακής σημασίας για την κομφουκιανή κοσμοθεωρία, οι αισθηματικοί δεσμοί μεταξύ των αντρών εναρμονιζόταν πλήρως με την ταξική και την ηλικιακή ιεράρχηση της κοινωνίας. Για παράδειγμα, οι ιστορίες που διασώζονται περιγράφουν σχέσεις ομοφυλοφιλικής αγάπης μεταξύ κάποιων ηγεμόνων και των ευνοουμένων τους, ή σχέσεις μεταξύ ηλικιωμένων και νεαρών ευγενών – με άλλα λόγια, σχέσεις που θεμελιώνονταν σε ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς και διαπνέονταν από βαθιά αισθήματα υιικής αφοσίωσης και πίστης. Οι πιο γνωστές από αυτές τις λογοτεχνικές μεταφορές, όπως οι ιστορίες <<του μοιρασμένου ροδάκινου>> και του <<κομμένου μανικιού>>, λειτούργησαν ως κωδικοποιημένες μεταφορές για τη ομοφυλοφιλία, που συνέχισαν να γίνονται κατανοητές καθ΄όλη τη διάρκεια της κινεζικής ιστορίας.
Η γνωστότερη ιστορία της περιόδου Τσου προέρχεται από το δωδέκατο κεφάλαιο των κειμένων φιλοσοφικού και νομικού περιεχομένου που αποδίδονται στον Χαν Φέι Ζι (+233 π.Χ.). Αναλύοντας τις πολιτικές της προσωποπαγούς ευνοιοκρατίας ο Χαν Φέι Ζι περιγράφει πως ο Ουέι, ο δούκας Λινγκ (534-493 π.Χ.), ερωτεύτηκε έναν αξιωματούχο της αυλής του, τον Μίζι Σία. Σύμφωνα με τους κανόνες της αυτοκρατορικής αυλής, το να χρησιμοποιεί κανείς την άμαξα του ηγεμόνα για να διεκπεραιώνει τις προσωπικές του υποθέσεις συνιστούσε σοβαρό αδίκημα και επέσυρε την ποινή του ακρωτηριασμού των ποδιών. Όταν κάποτε αρρώστησε η μητέρα του, ο Μίζι Σία χρησιμοποίησε την άμαξα του προστάτη του για να την επισκεφθεί. Ο ηγεμόνας, αντί να τον τιμωρήσει, επαίνεσε την εκπλήρωση του υιικού καθήκοντος του και τον σεβασμό προς την μητέρα. Σε άλλη σκηνή περιγράφεται ένας περίπατος του Μίζι Σία και του Ουέι σε έναν οπωρώνα, όπου ο ευνοούμενος αξιωματούχος προσφέρει στον δούκα ένα μισοφαγωμένο ροδάκινο΄ η χειρονομία του κάνει τον Ουεί να αναλογιστεί την αφοσίωση και την αυτοθυσία του Μίζι. Ο μύθος αυτός απέκτησε τόσο ισχυρή και διαχρονική σημασία, ώστε το όνομα <<Μίζι Σία>> καθώς και η μεταφορική έκφραση <<αγάπη του μοιρασμένου ροδάκινου>> (φεν τάο τσι άι) να συνεχίσουν να λειτουργούν ως απόρρητες παραπομπές στην ομοφυλοφιλική οικειότητα για πάμπολλες μεταγενέστερες γενιές.
Μια δεύτερη λογοτεχνική μεταφορά, που χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ., απεικονίζει εξίσου καλά την θέση που κατείχαν οι ευνοούμενοι στο αυλικό περιβάλλον της δυναστείας Τσου. Ο βασιλιάς του Ουέι και ο ευνοούμενος του, ο ευγενής Λονγκ Γιανγκ, ψαρεύουν μαζί στην ίδια βάρκα. Με τα μάτια γεμάτα δάκρυα, ο Λονγκ Γιανγκ εξηγεί στον βασιλιά ότι, αρχικά, ήταν πολύ ευχαριστημένος με το πρώτο ψάρι που έπιασε. <<Ύστερα όμως>>, συνεχίζει, <<έπιασα ένα ακόμα μεγαλύτερο ψάρι και θέλησα να ρίξω πίσω στο νερό το πρώτο. Εξαιτίας αυτής της κακής μου πράξης, θα με διώξεις από το κρεββάτι σου!>> Αυτό το περιστατικό, που αποκαλύπτει αισθήματα ανασφάλειας που δημιουργούσε ο σκληρός ανταγωνισμός των ευνοουμένων μεταξύ τους, επιβεβαιώνει επίσης πόσο εκτεταμένο ήταν το φαινόμενο της ομοφυλοφιλικής οικειότητας μεταξύ των μελών της ελίτ. Το όνομα του ήρωα αυτής της ιστορίας ταυτίστηκε με την έννοια του ομοφυλόφιλου ερωμένου (λονγκ γιανγκ).
Τα πιο αξιόπιστα αρχεία της δυναστείας των Χαν (202 π.Χ - 220 μ.Χ) επιβεβαιώνουν ότι η ομοφυλοφιλία μπορούσε να συνυπάρχει αρμονικά με τον συμβατικό θεσμό του ετερόφυλου γάμου. Κατά πάσα πιθανότητα, τα σημαντικότερα στοιχεία που διαθέτουμε γι΄αυτήν την περίοδο προέρχονται από τα έργα του Σίμα Τσιαν Αναμνήσεις του ιστορικού (Σι Τζι) και του Μπαν Γκου Κατάλοιπα των Χαν (Χαν σου). Αφηγούνται την ιδιωτική ζωή των αυτοκρατόρων της δυναστείας Χαν -δέκα από τους οποίους υπήρξαν εμφανώς αμφισεξουαλικοί- καθώς και τις ερωτικές τους σχέσεις με τους άρρενες ευνοούμενους τους. Σύμφωνα με τον Σίμα Τσιαν, <<Δεν χρησιμοποιούν μονάχα οι γυναίκες την εμφάνιση τους για να προσελκύσουν την προσοχή του ηγεμόνα΄ αυτό το παιχνίδι μπορούν να το παίξουν επίσης οι αυλικοί και οι ευνούχοι. Στα πολύ παλιά χρόνια υπήρξαν πολλοί άντρες που κέρδισαν την εύνοια μ΄αυτόν τον τρόπο>>. Στους άρρενες ευνοουμένους μπορούσαν να συγκαταλέγονται και αστρολόγοι, μουσικοί και στρατηγοί ή, αντίθετα, μικρά αγόρια χωρίς μόρφωση και ευνούχοι ταπεινής καταγωγής. Μέσω της οικειότητας τους με τον ηγεμόνα κατάφερναν να αναρριχηθούν σε υψηλές θέσεις εξουσίας, απ΄όπου μπορούσαν στη συνέχεια να ελέγξουν τις προσβάσεις προς τον βασιλιά. Επίσης, καθώς στην κοινωνία αυτή συνυπήρχαν η ομοφυλοφιλία και η ετεροφυλοφιλία, τα πατριαρχικά προνόμια επέτρεπαν στους άντρες που κατείχαν θέσεις μεγάλου κοινωνικού κύρους να συνάπτουν σεξουαλικές σχέσεις με οποιονδήποτε ήθελαν απο τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.
Ο αμφίσημος όρος τσονγκ, που μπορεί να σημαίνει αγάπη, πατρωνία, εύνοια ή σεβασμό, παρέπεμπε σε ετεροφυλοφιλικές ερωτικές σχέσεις, αλλά και γενικότερα στα συμφραζόμενα της πλατωνικής φιλίας. Η κινεζική παράδοση αναγνώριζε επίσης μια πολύ ευρεία γκάμα ομόφυλων σχέσεων μεταξύ αντρών, οι οποίες αποτελούσαν αναπόσπαστο τμήμα μια ευρύτερης κοσμολογίας που στηριζόταν στην αγάπη και στην αφοσίωση – μια πολιτισμική στάση εκ διαμέτρου αντίθετη προς τη στάση της Χριστιανικής Ευρώπης, όπου οι σχέσεις οικειότητας μεταξύ αντρών καταστέλλονταν. Τα έργα του Σίμα Τσιαν και του Μπαν Γκου δείχνουν ότι στην περίοδο των Χαν το λεξιλόγιο που περιγράφει την δυναμική της ομόφυλης οικειότητας μεταξύ αντρών είχε εξελιχθεί και διαφοροποιηθεί σημαντικά. Και οι δυο συγγραφείς χρησιμοποιούν τον όρο νινγκ σινγκ όταν αναφέρονται στους ευνοούμενους της αυτοκρατορικής αυλής, σ΄αυτούς δηλαδή που κατάφερναν να αποσπάσουν αγάπη και εύνοια (σινγκ) διά της κολακείας (νινγκ). Ο όρος άι ρεν (που σημαίνει τον αγαπημένο, τον σύντροφο ή τον/την σύζηγο) επίσης χρησιμοποιείται στα κείμενα της περιόδου των Χαν. Ωστόσο, αυτή η ορολογία δεν παραπέμπει ευθέως σε ομοφυλοφιλικές πρακτικές η ταυτότητες. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε ότι κάν συνιστά ιδιαίτερη αντιμετώπιση των ομοφυλοφιλικών σχέσεων μεταξύ αντρών. Κι αυτό γιατί η σεξουαλικότητα δεν αντιμετωπιζόταν τότε ως μια ξεχωριστή διάσταση της ύπαρξης, αποκομμένη από το ευρύτερο πλέγμα των κοινωνικών σχέσεων. Ο Μπαν Γκου μας δίνει το πιο διάσημο, ίσως, κινεζικό παράδειγμα ανδρικής οικειότητας, το οποίο έγινε συνώνυμο της ομοφυλοφιλικής επιθυμίας στην Κίνα. Η ιστορία αυτή, που αναφέρεται στον αυτοκράτορα Άι και τον ευνοούμενο του Ντονγκ Σιαν, περιγράφει μια σχέση τρυφερής αγάπης, που μοιάζει πανανθρώπινη. Το ζευγάρι κοιμάται, και ο Ντονγκ Σιαν έχει ξαπλώσει πάνω στο μανίκι του αυτοκράτορα. Μη θέλοντας να ενοχλήσει τον σύντροφο του, ο αυτοκράτορας κόβει το μανίκι του βασιλικού του ενδύματος, για να μπορέσει να σηκωθεί και να επιστρέψει στα καθήκοντα του. Έτσι, η μεταφορά του <<κομμένου μανικιού>> (ντουάν σίου) έγινε ένας ευρέως αναγνωρίσιμος ευφημισμός για την ομοφυλοφιλία, δείχνοντας πόσο εκτεταμένο ήταν το φαινόμενο της ομόφυλης οικειότητας και στην κουλτούρα ανώτατων κοινωνικών στρωμάτων της Κίνας και απηχώντας παράλληλα τις κραταιές αξίες της αφοσίωσης, του σεβασμού και την υιικής στοργής, θεμελιώδη χαρακτηριστικά του κομφουκιανού ηθικού σύμπαντος.








Βιβλιογραφία: Ομοφυλοφυλία Μια Παγκόσμια Ιστορία, εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ